Αφιέρωμα: Νικόλαος Χαλικιόπουλος – Μάντζαρος.

                                                                            γράφει
                                                                                                         ο κ.Ντένις Κονταρίνης

Στην ελεύθερη Επτάνησο έζησαν και εδημιούργησαν οι πρώτοι Έλληνες μουσουργοί. Είναι αυτοί που έκαμαν γνωστό στο ελληνικό έθνος, που μόλις είχε αρχίσει να ξυπνάει από το λήθαργο της Οθωμανικής σκλαβιάς, το ευρωπαϊκό πνεύμα.
Στα Επτάνησα δημιουργήθηκε το πρώτο κίνημα της έντεχνης μουσικής, που πήρε το όνομα Επτανησιακή Μουσική Σχολή.Αναμφησβήτητα ο δημιουργός της Σχολής αυτής είναι ο μεγάλος δάσκαλος, Νικόλαος Χαλικιόπουλος - Μάντζαρος. Ο δάσκαλος που έδωσε κάποιο άλλο νόημα στη μουσική τέχνη. Κι’ ακόμα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν ο γενάρχης της έντεχνης μουσικής στην μετεπαναστατική Ελλάδα.
Ο Νικόλαος Μάντζαρος γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 26 Οκτωβρίου του 1795 Προερχόταν από πλούσια και ευγενή οικογένεια και πατέρας του ήτανε ο Ιάκωβος Μάντζαρος, ανώτερος δικαστικός, ο οποίος κληρονομικά έφερε τον τίτλο του Ιππότη

           Διαβάστε περισσότερα πατώντας πάνω στο τίτλο! 

Το σπίτι που γεννήθηκε, ο μεγάλος μουσουργός βρισκόταν και βρίσκεται ακόμη στην οδό Αγίου Βασιλείου. Όμως σήμερα το ιστορικό αυτό κτίριο βρίσκεται σε αθλία κατάσταση και κανένα εδιαφέρον δεν υπάρχει από καμμιά υπηρεσία ή κάποιον φορέα.
Από τα μικρά του χρόνια ο Νικόλαος Μάντζαρος θα δείξει την μεγάλη του αγάπη γιά τη μουσική. Τις πρώτες μουσικές σπουδές του θα τις κάμει στην Κέρκυρα και στην Ιταλία με δασκάλους τους μεγάλους της εποχής του ανθρώπους της μουσικής τέχνης, τον Ιερώνυμο και Στέφανο Πογιάγο, τον Στέφανο Μορέττι-Μαρκιζιάνο, τον περίφημο θεωρητικό Μπαρμπάττι. Με τους δασκάλους αυτούς σπούδασε πιάνο, βιολί, μουσική θεωρεία και ακόμη αντίστιξη και φούγκα. Το 1813, σε ηλικία μόλις δεκαοκτώ χρόνων θα νυμφευθεί την μοναχοκόρη του κόμη Αντωνίου Ιουστινιάνη, με την οποία θα αποκτήσει τρεις κόρες και δυό γιούς.
Ο Νίκος Μάντζαρος ήταν νέος υψηλού αναστήματος, ευγενής στους τρόπους και ευχάριστος στις συναναστροφές. Πίστευε πως ο καλλιτέχνης, ήταν η εμπροσθοφυλακή των ανθρώπων στην πορεία τους προς τα ανώτερα ιδανικά.
Από το 1826 θα εγκατασταθεί οριστικά στην Κέρκυρα και σποραδικά θα επισκέπτεται την Νεάπολη της Ιταλίας. Στην Κέρκυρα θα αφοσοιωθεί στην σύνθεση και στην διδασκαλία της μουσικής τέχνης. Στο μεταξύ όμως αρνείται τις εξερετικά ευνοϊκές προτάσεις γιά να αναλάβει την διεύθυνση, τόσο του ωδείου “Σαν Σεμπάστιαν”στη Νεάπολη όσο και της μουσικής Σχολής του Μιλάνου.Σε επιστολή του καθηγητή Τσινγκαρέλλι, που έχει διασωθεί και υπάρχει στο αρχείο του μεγάλου μουσουργού, αναφέρεται “....θα ήταν για μένα παρηγοριά, αν μπορούσα να σε ξαναδώ πριν πεθάνω. Να είσαι βέβαιος ότι ο ερχομός σου θα παρέτεινε τη ζωή μου. Πρέπει να βιαστείς να έλθεις γιατί δεν βρίσκω άλλον που να μπορεί να με διαδεχτεί και μόνο σε σένα θα ήθελα πριν πεθάνω να εμπιστευτώ τη σχολή της Νάπολης.....”Όμως η απόφαση του Μάντζαρου ήταν αμετάκλητη. Να παραμείνει στην Κέρκυρα και να αφοσοιωθεί στην Παιδεία της πατρίδας του.
Χαρακτηριστικά ο Σπύρος Δε-Βιάζης γράφει γι’ αυτό. “….σπάνιοι είναι οι μεγάθυμοι, οίτινες χάριν μιάς ιεράς ιδέας θυσιάζουσι μέλλον λαμπρόν...”Φυσικά ο Νικόλαος Μάντζαρος εθυσίασε το λαμπρό μέλλον.
Το κύρος του ήταν πάρα πολύ μεγάλο έτσι ώστε οι εκλεκτότεροι από τους μουσικούς της Ιταλίας διατηρούσαν αλληλογραφία μαζύ του ενώ άλλοι του υπέβαλαν τα έργα τους και ζητούσαν την κρίση του. Γιά να μπορέσει να δημιουργήσει την πρώτη φιλαρμονική εδίδασκε ημέρα και νύχτα εντελώς δωρεάν, ακόμη και μαθήματα θεωρητικά. Προς τούτο εδημοσίευε στον επτανησιακό τύπο σχετικές αγγελίες. Θεωρούσε πως ήταν αμάρτημα να παίρνει μισθό γιά να διδάσκει. Τις πιό πολλές φορές επλήρωνε από την τσέπη του τα όποια έξοδα. Έτσι μπορεί να πει κανείς ότι κατάφερε να μορφώσει ολόκληρη γενιά λαμπρών μουσικών.

Ένας από τους μονίμους ακροατές των μουσικών παραδόσεων του Νίκου Μάντζαρου, ήταν ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός με τον οποίο ο μεγάλος δάσκαλος της μουσικής είχε δεθεί μαζύ του με μιά μεγάλη φιλία .Εμελοποίησε πάρα πολλά από τα ποιήματά του μεταξύ των οποίων την "Ξανθούλα," "Ωδή στον Λόρδο Μπάϋρον", "η Αυγούλα," και φυσικά τον "Ύμνο εις την Ελεθυερίαν", του οποίου τα δύο πρώτα τετράστιχα θα γίνουν ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας το 1862 μετά από απόφαση του βασιλέως Γεωργίου του Α!
Άλλοι επίσημοι ταχτικοί θαμώνες στο σαλόνι του Μάντζαρου, ήσαν οι Μαρκοράς, Πολυλάς, Τυπάλδος, Λούντζης, Μουστοξύδης, Δε-Βιάζης, Αρμένης-Βραϊλας.Μιά μεγάλη αναγνώρηση της μουσικής του αξίας ήταν η ανακήρυξή του ως ανεπιστέλλον μέλος, της Εταιρείας, Ωραίων Τεχνών πρόεδρος της; οποίας ήταν η Αμαλία, ενώ το 1855 η Ιόνιος Βουλή του απένειμε ισόβιον σύνταξη.
Προς χάρη και εξυπηρέτηση των μαθητών του έχει συγγράψει ένα πλήθος θεωρητικά συγγράμματα ορισμένα από τα οποία σώζονται στο αρχείο της κ.Φρόσως Γκέλη, τρισέγγονης του μεγάλου μουσουργού. Ακόμη στο αρχείο της Φρόσως Γκέλη υπάρχουν εννέα έργα του μεγάλου Κερκυραίου μουσουργού, γιά φωνές και ορχήστρα σε ιταλικά κείμενα αγνώστων συγγραφέων από τα οποία τα περισσότερα παρουσιάστηκαν στο θέατρο San Giacomo της Κέρκυρας από Ιταλούς καλλιτέχνες.
Η τετράφωνη λειτουργία που είχε γράψει γιά χρήση της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας θα εκτελεστεί γιά πρώτη φορά την Κυριακή της Πεντηκοστής το 1834.
Ο ιππότης, όπως τον αποκαλούσαν, Νικόλαος Χαλκιόπουλος-Μάντζαρος, ήταν ένας υπέροχος ευπατρίδης καλλιτέχνης. Είχε μετατρέψει το σπίτι του σ’ ένα μουσικό εκπαιδευτήριο και ήταν πάντα ανοιχτό σε όλους τους νέους που εδιψούσαν γιά μουσική μόρφωση. Το σπίτι του ήταν “...ανοικτό στους υιούς των πλουσίων αλλά και των πτωχών.”όπως γράφει ο λόγιος Δε-Βιάζης στο περιοδικό Aπόλλων τον Φεβρουάριο του 1890Ο Μάντζαρος μπορεί να πει κανείς ότι κατέχει επάξια τον τίτλο αλλά και την ουσία του όρου, “Εθνικός συνθέτης των Ελλήνων”Δραματική είναι η αφήγηση του Δε-Βιάζη ο οποίος ήταν παρών όταν το εγκεφαλικό χτήπησε τον Μάντζαρο την ώρα της διδασκαλίας. “... Ήτο 3.30 απογευματινή.Αίφνης προσεβλήθει υπό δυνατού βηχός, και εγένετο αναίσθητος. Τρέχω διά την σύζυγόν του εις το πλησίον δωμάτιον.Προφθαίνει η κόρη του Ελισάβετ. ,Μόλις έφθασε ο ιατρός ελυπήθει ιδών αυτόν εις τοιαύτην αξιολύπητονν κατάστασιν....”Μέχρι το πρωινό της 12ης Απριλίου του 1872 θα παρεμείνει στο κρεββάτι χωρίς να μπορεί να μιλάει αλλά διατηρών τις αισθήσεις του και την επαφή του με το περιβάλον.Το πρωινό της 12ης Απριλίου θα αφήσει την τελευταία του πνοή.
Την επομένη θα γίνει η κηδεία του παρουσία πολλών ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών, ενώ ακολουθεί σχεδόν όλος ο λαός της Κέρκυρας. Ένας μεγάλος δάσκαλος της μουσικής είχε αποχαιρετήσει πλέον τον κόσμο αφήνοντας παρακαταθήκη το μεγάλο έργο του. 

http://eftanhsa.blogspot.com

----------------------------------------<>----------------------------------------

Μέρος 2ο

γράφει ο κ.Πετσάλης Ιωάννης

Μάντζαρος-Χαλικιόπουλος, Νικόλαος

 Τα έργα του

Α/Α	Τίτλος
1	10 έργα για φωνή και πιάνο σε ιταλικούς στίχους
2	12 Φούγκες 4φωνές
3	15 Βαλς
4	24 Συμφωνίες (Εισαγωγές)
5	3 Scherzi musicali in cui si legge la stessa musica capovolgento la cart [3 μουσικά παιχνίδια που διαβάζεται η ίδια μουσική ανα ποδογυρίζοντας το χαρτί]
6	5 Εμβατήρια
7	Alla bionda Arabella [Στην ξανθή Αραμπέλλα]
8	Allor che l' orsa [Ενώ η άρκτος]
9	Aria cantata dall'ombra di Patroclo nel sogno di Achille [ʼρια τραγουδημένη από τη σκιά του Πάτροκλου στο όνειρο του Αχιλλέα]
10	Arie nationali
11	Aveva due canestri [Είχε δύο καλάθια]
12	Bella speme lusinghiera [Όμορφη, γλυκιά ελπίδα]
13	Canone roversciato a 2 voci [Δίφωνος κανόνας ανεστραμμένος]
14	Cantata con cori [Καντάτα με χορωδία]
15	Canzonetta Anacreontica [Ανακρεόντεια καντσονέτα]
16	Come angellin che canta [Σαν το πουλάκι που τραγουδά]
17	Dall' alte selve
18	Don Crepuscolo [Ντον Κρεπούσκολο]
19	E siete la piu bella giovinetta [Κι είστε η πιό όμορφη νέα]
20	Festa delle fontane [Εορτή της κρήνης]
21	I primi fiori [Τα πρώτα άνθη]
22	L' aurora [Η αυγή]
23	La gratitudine [Η εθγνωμοσύνη]
24	Opera sulle cadenze ossia Dizionario sulle modulazione [Έργο περί πτώσεων ή Λεξικό των μετατροπιών]
25	Rapporto del Cav. N. C. Manzaro , presidente della musica della societa Filarmonica di Corfu ec. ec. relativo al dono di alcune opere di Monsigny e Gretry fatto alla modesima del Charissimo di lei Socio Onorario J. Lardin di Parigi
26	Redowa Mazurka Οφηλία
27	Si, ti credo, amato bene [Ναι, σε πιστεύω, αγαπημένε]
28	Solo al mondo io vivo ognora
29	Sono inquieto ed agitato [Είμαι ανήσυχος και ταραγμένος]
30	Studio pratico dell' armonia [Πρακτική σπουδή αρμονίας]
31	Studio pratico di Contrapunto [Πρακτική σπουδή αντίστιξης]
32	Tardo e lento
33	Te Deum [Δοξολογία]
34	Ulisse agli Elisi [Oδυσσέας στα Ηλύσια]
35	Αν είχα ξέρει, Ελένη μου
36	ʼνθη
37	ʼνθια θυμούμαι πέφτανε απ' τα κλωνάρια πλήθος
38	Ας χαρούμε της φύσης τα δώρα
39	ʼσπλαχνη κόρη μου
40	Δυο καθολικές λειτουργίες
41	Δύο πρελούδια
42	Εις μοναχήν
43	Εις τον θάνατον του λόρδου Μπάυρον
44	Επίγραμμα στη Φραγκίσκα Φραίζερ
45	Η αυγούλα
46	Η άφιξις του Οδυσσέως εις την νήσον των Φαιάκων
47	Η Ευρυκόμη
48	Η ξανθούλα
49	Θρήνοι του Ιερεμία
50	Λάμπρος

51	Μαζούρκες
52	Οι παλμοί της καρδιάς μου: 1. Η Ελληνίς, 2. Αποχωρισμός, 3. Συ, 4. Το αιολόχορδον, 5. Η εμφάνισις, 6. Αι τελευταίαι λέξεις
53	Ορθόδοξη λειτουργία
54	Ρομάντσα
55	Σκοπός
56	Σονέτο XXXIV του Πετράρχη
57	Στην κορυφή της θάλασσας
58	Τα ρόδα δεν ειν' όμορφα
59	Το όνειρο
60	Τροπάριο της Κασσιανής
61	Ύμνος
62	Ύμνος εις την Ελευθερίαν
63	Φαρμακωμένη
64	Φωνούλα με πίκρα με κράζει
65	Χορικά για την Επιείκεια του Τίτου
66	Ψαλμοί του Δαυίδ

Ο τίτλος και το πεντάγραμμο από τη Ninetta Vezzosa ένα σπάνιο έργο του που βρέθηκε στη Βρετανική βιβλιοθήκη από τον Κώστα Καρδάμη και αναφέρεται στο βιβλίο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΑΛΙΚΙΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ  του ΙΟΝΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ.

<< Η ύπαρξη του διαβιβαστικού αυτού σημειώματος προς τον συνταγματάρχη Henry Ponsobly «εξ απορρήτων» της Βασίλισσας Βικτωρίας κατά την περίοδο 1870-1895,αποδεικνύει,όχι μόνο ότι το έργο του Μάντζαρου έφτασε στα χέρια της Βασίλισσας,αλλά και ότι τελικά η τελευταία φαίνεται να αποδέχτηκε την αφιέρωση του έργου>>

Ο Ν.Μάντζαρος αφιέρωσε στη Βασίλισσα Βικτώρια τις δικές του πραγματοποιήσεις των partimenti(μικρές παρτιτουρες με μικρά μουσικά κομμάτια)

Ο Δήμος Κερκυραίων και η Φιλαρμονική Εταιρεία απεφάσισαν να φτιάξουν ειδικό μνημείο(το σημερινό υπάρχον) για την ανακομιδή των οστέων του Ν.Μάντζαρου και να τον τιμήσουν με ιδιαίτερη μνημόσυνο τελετή.

Δίπλωμα μουσικού της Παλαιάς Φιλαρμονικής με τις υπογραφές Προέδρου Πέτρου Βράϊλα Αρμένη και του Προέδρου της Μουσικής Ν.Χ.Μάντζαρου

Ευχαριστούμε πολύ τον κ.Πετσάλη Ιωάννη για τις σπουδαίες παρατηρήσεις.

Ε.Ε.Ε.