H «λαίλαπα» του 1953 κατέστρεψε την πανέμορφη πόλη της Ζακύνθου και μαζί της την ιστορία πεντακοσίων χρόνων. Μαζί με τους θησαυρούς και τα μνημεία που χάθηκαν έγιναν στάχτη και τα περίφημα αρχοντικά του προσεισμικού Τζάντε, που αποτελούσαν ένα από τα ωραιότερα στολίδια του.
Ένα από τα σημαντικότερα αρχοντικά είναι αυτό της οικογένειας Ρώμα, που βρίσκεται στην οδό Διονυσίου Ρώμα και το οποίο οι διαβάτες κοιτάζουν ακόμα και σήμερα με δέος και νοσταλγία.
Με συγκίνηση, λοιπόν, σας καλούμε να διαβούμε την πόρτα της οικίας Ρώμα, η οποία λειτουργεί, πλέον, ως Μουσείο, και είναι ανοικτή στους επισκέπτες, κατόπιν ενεργειών της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Σήμερα και Χθες».
Ο Ντίνος Κονόμος, αναφέρει ότι, η σπουδαία οικογένεια των Ρώμα διέθετε τέσσερα αρχοντικά:
Α) Το αρχοντικό Ρώμα, στο πλάτωμα του Αγίου Λουκά, που ήταν αρχικά το Ντομινικάλε της αρχοντικής οικογένειας Καπνίση. Ο στερνός Καπνίσης, του κλάδου Ζακύνθου, ο Νικόλαος, που πέθανε στην Ιταλία το καλοκαίρι του 1822, άφησε γενικό του κληρονόμο το γιο της αδελφής του, Διαμαντίνας, Διονύσιο Ρώμα.
Διαβάστε περισσότερα πατώντας πάνω στο τίτλο!
Όταν γύρισε ο Διονύσιος Ρώμας από τη Βενετία (καλοκαίρι 1824) το φημισμένο εκείνο αρχοντικό στάθηκε αξιόλογο κέντρο του καταδιωγμένου αρματολισμού και της Φιλικής Εταιρείας. Εκεί έβρισκαν άσυλο και συνεδρίαζαν οι Κολοκοτρωναίοι, οι Πετμετζάδες, οι Πλαπουταίοι, ο Αναγνωσταράς, ο Νικηταράς και οι άλλοι εξόριστοι από το Μοριά αρματολοί και κλέφτες. Από εκεί ξεκινούσανε για το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου των Λατίνων στο Ψήλωμα, όπου ορκίζονταν οι νεοφώτιστοι αδελφοί. Εκεί συγκεντρώνονταν τα βοηθήματα των Φιλελλήνων του εξωτερικού για το Μεσολόγγι. Εκεί συντάχτηκε το περίφημο έγγραφο για την αίτηση της Αγγλικής Προστασίας του μαχόμενου Γένους.
Β) Αρχοντικό Ρώμα στην πλατεία Μόλου (Σολωμού). Στη θέση του σημερινού ξενοδοχείου «Φοίνικας» υπήρχε άλλοτε το Ντομινικάλε της αρχοντικής οικογένειας Βαλσάμων, ένα από τα ωραιότερα κτίρια του Τζάντε, που ανήκε στη μητέρα του Σπυρίδωνα Κανδιάνου Ρώμα, ο οποίος και το κληρονόμησε. Γκρεμίστηκε στους σεισμούς του 1893 και παραχωρήθηκε για 30 χρόνια στην Εθνική Τράπεζα, που το ξανάχτισε σαν υποκατάστημά της.
Γ) Αρχοντικό Ρώμα στην Πλατεία Ρούγα (προσεισμικά Νομαρχία Ζακύνθου). Το επιβλητικό αυτό μέγαρο που από μαυρισμένο πωρόλιθο, ρυθμού αναγεννησιακού, ήταν το πολυτελέστερο αρχοντικό του νησιού. Το αρχοντικό Μουσείο του Καίσαρα Ρώμα, ύστερα από το θάνατό του περιήλθε στην εγγονή του, Μαρία Αλέξανδρου Καραπάνου, η οποία τελικά το ενοικίασε στο κράτος για Νομαρχία. Κάηκε τον Αύγουστο του 1953.
Δ) Αρχοντικό Διονύση Αλεξάνδρου Ρώμα. Στην περιοχή των προσεισμικών ρεπάρων, ακριβώς δίπλα από την εκκλησία της Κυρίας των Αγγέλων. Είναι το μόνο από τα παλιά τοπικά παλάτσα, που γλίτωσε από τη σεισμοπυρκαγιά του 1953. Η ιστορία του αρχοντικού των Ρώμα
Η ιστορία μιας οικογένειας, στο βαθµό που είναι γνωστή µε λεπτομέρειες σε κάποιο βάθος χρόνου, αποτελεί πάντοτε ένα ενδιαφέρον µοντέλο για τη μελέτη και την κατανόηση των κοινωνικών, πολιτικών και, γενικότερα, ιστορικών µμετεξελίξεων των κοινωνιών στις οποίες η οικογένεια είχε αναπτύξει τη δράση της. Κατά την έννοια αυτή η πορεία της οικογένειας Ρώµα, από τη Σικελία του 1400 στη Ζάκυνθο του 20ου αιώνα είναι χαρακτηριστική των ιστορικών διαδικασιών, µέσω των οποίων διαμορφώθηκε εκείνο που γνωρίζουμε ως Επτανησιακό Ελληνισμό. Βέβαια, η συγκεκριμένη οικογένεια δεν αποτελεί εξαίρεση, µια και οι περισσότεροι Ιόνιοι, από όλα τα κοινωνικά στρώματα και τάξεις, ακολούθησαν την ίδια πάνω κάτω πορεία, εντασσόμενοι και ταυτόχρονα διαμορφώνοντας τον, κάποτε τουλάχιστον, ιδιαίτερο τύπο του Επτανησίου. Αυτό που προσδίδει µια σχεδόν μοναδική ιδιαιτερότητα στην περίπτωσή µας είναι το γεγονός της διάσωσης του «κελύφους» της οικογένειας, του κτιρίου που αποτέλεσε την έδρα της τελευταίας κατά τα τελευταία 150 χρόνια. Είναι γνωστό ότι µετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953 -και την ακόµη πιο καταστρεπτική επέμβαση του τότε ελληνικού κράτους- τα αστικά κέντρα Ζακύνθου και Κεφαλονιάς οδηγήθηκαν σε πλήρη αφανισµό. Έτσι το «ρωµιάνικο της χώρας» αποτελεί και το µόνο δείγμα µμεγάλης κοσμικής αστικής αρχιτεκτονικής που έχει επιβιώσει µμέχρι τις µέρες µας στην πόλη της Ζακύνθου. Και τούτο, µάλιστα, όχι µόνο όσον αφορά στην εξωτερική του µορφή, αλλά και στους εσωτερικούς του χώρους, καθώς και στο περιεχόµενο των τελευταίων. Χτισμένο κατά τη δεκαετία του 1660, από τον Άγγλο µεγαλέµπορο και πρόξενο της Αγγλίας στη Ζάκυνθο της εποχής, Jeffeήes, παραχωρήθηκε κάποια χρόνια αργότερα στον γαμπρό του, επίσης Άγγλο, Sargint. Την εποχή της Αγγλικής Προστασίας (1814-64) το κτίριο, προφανώς λόγω της καταγωγής των ιδιοκτητών του, χρησιµοποιήθηκε ως έδρα του Άγγλου διοικητή του νησιού (Resident), µε αποτέλεσμα οι Ζακυνθινοί του καιρού του να το γνωρίζουν ως «ρεζιντέντσα» (Residenza). Όταν, µάλιστα, ο Gladstone επισκέφθηκε το νησί µίλησε στους συγκεντρωµένους Ζακυνθινούς, που απαιτούσαν την Ένωση µε την Ελλάδα, από κάποιο παράθυρο του σπιτιού αυτού, γεγονός που αποτυπώθηκε σε γνωστό σατιρικό ποίηµα του Γ. Τσακασιάνου. Τελικά, αγοράστηκε από τον Αλέξανδρο Ρώµα γύρω στα 1880 και από τότε αποτελεί την έδρα της οικογένειας. Το κτίριο υπέστη µεγάλες ζηµίες µε τους σεισμούς του 1953, χωρίς όµως να καεί από την µεγάλη πυρκαγιά που ακολούθησε τις σεισμικές δονήσεις. Χάρη στην επιµονή του προηγούμενου ιδιοκτήτη του, του γνωστού λογοτέχνη Διονύση Ρώµα και στην αφοσίωση της συζύγου του Μαρίας, το παλιό αρχοντικό όχι µόνο δεν ξεθεµελιώθηκε, όπως τόσα και τόσα άλλα, αλλά αντίθετα αποκαταστάθηκε, σχεδόν ατόφιο, στην προσεισµική του µορφή. Βέβαια, το ενδιαφέρον του οικήµατος δεν περιορίζεται στην αποκατάσταση της εξωτερικής του όψης, αλλά και, κυρίως, στη διατήρηση των εσωτερικών του χώρων µε την προσεισµική τους µορφή, µορφή η οποία αντανακλά τις ανάγκες, τη νοοτροπία και τις ιδιαιτερότητες της κοινωνικής εκείνης τάξης που κάποτε κατασκεύαζε και κατοικούσε ανάλογα οικήµατα. Για τους ανθρώπους αυτούς το σπίτι, πέρα από ενδιαίτηµα στάθηκε και ένα όργανο καταγραφής και προβολής της οικογενειακής σπουδαιότητας, µέσω και χάρη στην οποία η οικογένεια επιτύγχανε την κοινωνική της καθιέρωση και την αναπαραγωγή της ισχύος. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο το εσωτερικό του κτιρίου, όπως άλλωστε και όλα τα προσεισµικά, και χαµένα σήµερα, αντίστοιχά του θύµιζαν περισσότερο µουσειακό χώρο, παρά χώρο κατοικίας, όπως τουλάχιστον τον εννοούµε εµείς σήµερα. Μια άλλη ιδιοτυπία, σχετική µε την ιστορία της ιδιοκτήτριας οικογένειας, προσδίδει ακόµη µεγαλύτερο ενδιαφέρον στο κτίριο. Σε αντίθεση µε άλλες παλαιές επτανησιακές οικογένειες οι Ρώµα δεν ανέστειλαν την έντονη πολιτική και κοινωνική τους δράση µετά την αποχώρηση των Βενετών ή και των Άγγλων, αλλά συνέχισαν να δραστηριοποιούνται, σε πρωταγωνιστικούς πολλές φορές ρόλους, και µετά την ένωση των Επτανήσων µε την Ελλάδα. Έτσι το σπίτι, το οποίο αποτέλεσε και την έδρα του «Ρωµιάνικου κόµµατος» µέχρι την εποχή του Μεσοπολέµου, στεγάζει ενθυµήµατα από αρχειακό υλικό µέχρι πολεµικά λάφυρα- από τα σηµαντικότερα ιστορικά ορόσηµα του νεότερου ελληνικού κράτους, όπως η Επανάσταση του 1821 ή οι Βαλκανικοί Πόλεµοι του 1912-13. Εδώ και ένα περίπου χρόνο ο σηµερινός ιδιοκτήτης, Κωνσταντίνος Δ. Ρώµας, έχει προχωρήσει στη δηµιουργία µιας αστικής µη κερδοσκοπικής εταιρείας, µε την επωνυµία «Σήµερα και Χθες». Στόχος της εταιρείας αυτής, η οποία έχει δανειστεί την επωνυµία της από τη γνωστή σειρά χρονογραφηµάτων του Διονύση Ρώµα στην εφηµερίδα Ελευθερία, είναι η καταγραφή και µελέτη του πλούσιου αρχειακού υλικού και της βιβλιοθήκης που ξεπερνά τους 10.000 τόµους και η παροχή πρόσβασης σε αυτά στους μελετητές, αλλά και η δηµιουργία εκδόσεων σχετικών µε την ιστορία της Ζακύνθου, αλλά και γενικότερα του επτανησιακού χώρου. Στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής το ιστορικό σπίτι θα ανοίξει τις πόρτες του στον κόσµο, από τις αρχές του 2007, μετατρέποντας τους σηµαντικότερους χώρους του σε επισκέψιµους. Η απόφαση αυτή της διοίκησης του ιδρύµατος είναι πολύ σηµαντική για όποιον ενδιαφέρεται για την ιστορία του νησιού µας, δεδοµένου ότι ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να δει ο ίδιος -και όχι µέσα από ιστορικά αφηγήµατα- και έτσι να κατανοήσει καλύτερα, τα τελευταία κατάλοιπα µιας κοινωνίας και µιας εποχής που τόσα είχαν προσφέρει στην, σε διάφορα επίπεδα, διαµόρφωση του σύγχρονου ελληνισµού και που όµως δεν υπάρχουν πια.
Αναδημοσίευση απο το περιοδικό “ΙΣΤΟΡΙΑ Εικονογραφημένη”
