ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
Η Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών είναι επιστημονικό Σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με έδρα την Αθήνα. Ιδρύθηκε το 1982 (απόφ. Πρωτ. Αθηνών 1386/82) και καταχωρήθηκε στα Μητρώα Σωματείων του Πρωτοδικείου Αθηνών με αριθμό 11151 / 27.7.82.
Σκοποί
Α. Η επιστημονική έρευνα παντός θέματος που ενδιαφέρει τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα.
Β. Η διάδοση των πορισμάτων των παραπάνω επιστημονικών ερευνών.
Γ. Η συντήρηση μνημείων Τέχνης, Ιστορίας και Λογοτεχνίας.
Δ. Η ηθική ενίσχυση και συμπαράσταση σε πρόσωπα ή οργανισμούς, που το έργο τους ταυτίζεται με τους σκοπούς και τις επιδιώξεις της Εταιρείας.
Μέλη
Α. Τακτικά μέλη: Επιστήμονες που κατάγονται από To Κύθηρα και τα Αντικύθηρα και κατοικούν στην περιοχή της τέως Διοικήσεως Πρωτευούσης, καθώς και επιστήμονες που μπορούν, λογω μόρφωσης και ενδιαφερόντων, να βοηθήσουν στην πραγματοποίηση των σκοπών της Εταιρείας.
Β. Επίτιμα μέλη: Πρόσωπα που βοήθησαν αποφασιστικά το έργο της Εταιρείας.
Γ. Αντεπιστέλλοντα μέλη: Κυθήριοι επιστήμονες που διαμένουν εκτός της περιφέρειας πρώην Διοικήσεως Πρωτευούσης
Σημ.: To τακτικά μέλη της Εταιρείας την 31.12.2002 ήταν 129, τα επίτιμα 4 και τα αντεπιστέλλοντα 11.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Α. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ
1. Aγ. Γεώργιος στο Βουνό:
Ο εντοπισμός από τον Άδωνι Κύρου μινωικών αναθημάτων στην περιοχή Άγιος Γεώργιος στο Βουνό οδήγησε σε ανασκαφική έρευνα που έγινε κατά τα έτη 1993 και 1994 από τον καθηγητή Γιάννη Σακελλαράκη και που είχε ως αποτέλεσμα την ανακάλυψη ενός ασύλητου ιερού κορυφής των Μινωιτών. Το ιερό αυτό θεωρήθηκε το σπουδαιότερο εκτός Κρήτης και απέδωσε μεγάλο αριθμό ευρημάτων, τα οποία φυλάσσονται προσωρινά στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, όπου και εκτίθενται τα σημαντικότερα από αυτά. Στόχος της Εταιρείας είναι ο επαναπατρισμός στα Κύθηρα των ευρημάτων αυτών, όταν θα έχει δημιουργηθεί κατάλληλο Μουσείο για να εκτεθούν.
Τη δαπάνη και την οργάνωση της ανασκαφικής έρευνας είχε αναλάβει η Εταιρεία. To συνολικό κόστος ανήλθε σε 14.051.426 δρχ. καλύφθηκε δε από κεφάλαια της Εταιρείας και χορηγίες.
2. Ανασκαφή στη θέση Καμπί (Καραβάς):
Το 1997 έγινε, με την ενίσχυση της εταιρείας, από την ομάδα του αρχαιολόγου Άρη Τσαραβόπουλου ανασκαφή μινωικού τάφου στη θέση Καμπί του Καραβά, σε κτήμα του Χαρ. Κρίθαρη, όπου παλαιότερα είχε ανευρεθεί λατρευτικό δοχείο και είχε παραδοθεί στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ο τάφος, όπως αποδείχθηκε, είχε ήδη συληθεί και η ανασκαφή αυτή δεν απέδωσε. Διαπιστώθηκε όμως ότι η περιοχή έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον και επιβάλλεται η συνέχιση των ερευνών.
3. Ανασκαφή στο σπήλαιο Χουστή (Διακόφτι):
Με οικονομική ενίσχυση της Εταιρείας η ομάδα του αρχαιολόγου Άρη Τσαραβόπουλου ενήργησε ανασκαφές κατά την τριετία 1997 - 1999 στο σπήλαιο "Χουστή", στην περιοχή Διακοφτιού, όπου διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο περί λατρευτικού χώρου, αναγομένου, βάσει των μέχρι στιγμής ευρημάτων, σε εποχή προ του 3.800 π.Χ.
4. Δραγονάρες:
Αξιόλογα ευρήματα ήλθαν στο φως από την ομάδα Τσαραβόπουλου κατά την ίδια περίοδο και από τη Μεγάλη Δραγονάρα. Ο εντοπισμός τους οφείλεται και πάλι στον Άδωνι Κύρου, όταν μετείχε στις προσπάθειες της Εταιρείας Εναλίων Ερευνών για την ανέλκυση λίθινων αγκυρών ναυαγίου στο δίαυλο μεταξύ Δραγονάρας και Κυθήρων. Δύο από τις εννέα άγκυρες που ανελκύσθησαν εκτί θενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κυθήρων. Τις έρευνες ενίσχυσε οικονομικά η Εταιρεία.
5. Αρχαιομεταλλευτικές έρευνες:
Η Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών συνε βλήθη με το Κέντρο Ερευνών "Δημόκριτος" και ενίσχυσε οικονομικά τις έρευνές του στα Κύθηρα κατά την περίοδο 1998 - 1999. Η έρευνα απέδωσε και διαπιστώθηκε η ύπαρξη εγκαταστάσεων εκκαμινεύσεως σιδήρου, τόσο στην περιοχή του Διακοφτιού, όσο και στα δυτικά του νησιού, αναμένεται δε η τελική έκθεση για τα συμπεράσματα της έρευνας εκείνης.
6. Αντικύθηρα:
Από τις αρμόδιες υπηρεσίες κρίθηκε σκόπιμο να επεκταθούν οι αρχαιολογικές έρευνες και στα Αντικύθηρα, όπου μεταξύ των άλλων υπάρχει και αξιόλογο φρούριο, που πρέπει και αξ[ζει να συντηρηθεί. Η Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών ενίσχυσε οικονομικά την πρώτη εξόρμηση της ομάδας Τσαραβόπουλου προς τα Αντικύθηρα.
Β. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΚΥΘΗΡΩΝ
To ενδιαφέρον των κυθηραϊκών φορέων τόσο για το κτήριο όσο και για το περιεχόμενο σ' αυτό το ιστορικό υλικό υπήρξε ανέκαθεν ζωηρό. Πριν από την ίδρυση της Εταιρείας Κυθηραϊκών Μελετών ο Κυθηράίκός Σύνδεσμος Αθηνών επιμελήθηκε την αντικατάσταση των ξύλινων δαπέδων του με πλάκα μπετόν και εφοδίασε τις πρώτες ερευνήτριες του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Χρ.Μαλτέζου, Δήμητρα Ανδριτσάκη και Ειρήνη Χωρέμη) με τους απαραίτητους φοριαμούς για την τοποθέτηση του ταξινομούμενου υλικού.
Στη συνέχεια η Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για τη στήριξη του κτηρίου, χωρίς όμως να επιτευχθεί ριζική λύση, όχι τόσο από έλλειψη πιστώσεων, όσο από την εμπλοκή αρμοδιοτήτων των φορέων του Δημοσίου (Υπ. Πολιτισμού και Υπ. Παιδείας), ώστε να εξακολουθεί και σήμερα να υπάρχει ο κίνδυνος της κατάρρευσης του παλαιού κτηρίου (από την εποχή της Ενετοκρατίας) και της καταστροφής του ανεκτίμητου περιεχομένου του. Πάντως η Εταιρεία εξακολούθησε και εξακολουθεί να φροντίζει με κάθε τρόπο τη λειτουργία του Ιστορικού Αρχείου Κυθήρων, τη συντήρηση του κτηρίου του, την ηλεκτροδότησή του, τον εφοδιασμό του μευλικό γραφείου, με τα πρώτα βιβλία, τα οποία αποτέλεσαν τη βάση της βιβλιοθήκης του, με την τοποθέτηση ειδικών κλιματιστικών μηχανημάτων αφύγρανσης του κτηρίου, την προσπάθεια για την τοποθέτηση ειδικευμένου φιλόλογου Διευθυντού και προσωπικού, την αποστολή εξειδικευμένου συντηρητή, με χορηγό τ o Τριφύλλειο Ί δρυμα, για την αποκατάσταση των φθαρμένων εγγράφων και τέλος με την ανάληψ η του συνόλου της δαπάνης (€ 15.929,58) χρήματα που εξασφαλίσθηκαν από το 'Ιδρύμα Λεβέντη και το Κληροδότημα Ν. Αρώνη για τη γενική απεν τόμωση του υλικού από εξειδικευμένο συνεργείο, και εν συνεχεία με την προμήθεια ειδικών ραφιών ( dexion ) για την τοποθέτηση του αρχειακού υλικού, παράλληλα με την εργασία στεγανοποίησης των ανοιγμάτων (Θυρών και παραθύρων) προς προς φύλαξη από τη μόλυνση.
Η Εταιρεία παράλληλα ενδιαφέρθηκε και για την προφύλαξη ολόκληρου του Κάστρου των Κυθήρων και του Μέσα Βούργου από επεμβάσεις, ενώ παράλληλα έχει προχωρήσει σε παραστάσεις προς τους αρμόδιους φορείς για την ανάγκη συντήρησης και ανάπλασής του. Από το Ιστορικό Αρχείο Κυθήρων αντλείται το υλικό των σημαντικότερων εκδόσεων της Εταιρείας. Με βάση αυτό το υλικό, έχουν μέχρι τώρα εκδοθεί :
1) Απογραφές Πληθυσμού Κυθήρων : 18ος αιώνας.
2) Εμμαν.Κασιμάτης : Νοτάριος Κυθήρων.
3) Ληξιαρχικά ,βιβλία - Ενορία Εσταυρομένου.
4) Ληξιαρχικά,βι/βλία - Ενορία Αγ. Ιωάννου Στραποδίου.
5) Ληξιαρχικά βι(βλία - Ενορία Ιλαριωτίσσης Ποταμού.
Γ. ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ - ΔΙΑΣΩΣΗ ΜΝΗΜΕΙΩΝ
1. Καστράκι Αυλαίμονα:
Σε συνεργασία με τον Τοπικό Πολιτιστικό Σύλλογο "Φιλόξενος", που ίδρυσε ο Πάνος Φύλλης, άρχισε η προσπάθεια αναστήλωσης στο "Καστράκι" του Αυλαίμονα, με την οικονομική ενίσχυση της Εταιρείας και σύμφωνα με τις οδηγίες της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας. Καθαρίστηκε ο χώρος, κατασκευάστηκε η βαριά ξύλινη καστρόπορτα, συγκεντρώθηκαν πωρόλιθοι, και άρχισε η επισκευή του εξωτερικού τείχους. Στο έργο βοήθησε και ομάδα εθελοντών γάλλων φοιτητών, ενώ την οικοομική δαπάνη της φιλοξενίας τους είχε αναλάβει η Εταιρεία.
2. Παλαιόχωρα:
Η Εταιρεία ενίσχυσε την προσπάθεια διάσωσης και προβολής από τις αρμόδιες αρχές του ιστορικού βυζαντινού μνημείου της Παλαιόχωρας, προσπάθεια όμως που δεν ευοδώθηκε για οικονομικούς κυρίως λόγους. Απέδωσε πάντως η παρέμβαση της Εταιρείας την αποτροπή κατάληξης της αποχέτευσης του Ποταμού στο μοναδικού φυσικού κάλλους Φαράγγι της Παλαιόχωρας.
3. Αποκατάαταση Πηγής Μανιτοχωρίου:
Από κοινού με την Κοινότητα Κυθήρων, με την οικονομική βοήθεια της Τράπεζας της Ελλάδος και με μελέτη που έγινε δωρεάν από το μηχανικό Βασίλη Δουρίδα, πραγματοποιήθηκε η διάσωση και αναστήλωση της «Πηγής Μανιτοχωρίου» , έργου της αγγλοκρατίας.
4. Γεφύρι Ποταμού:
Η πρώτη φωνή διαμαρτυρίας προς τις αρμόδιες αρχές για την εγκατάλειψ η του αξιόλογου αυτού μνημείου προήλθε από την Εταιρεία το έτος 1987. Με δική της φροντίδα συντάχθηκε η αρχική προμελέτη συντήρησής του, όπως επίσης με έξοδά της αποκαταστάθηκαν πολλές από τις φθορές που του έχουν προκαλέσει τα διερχόμενα αυτοκίνητα. Τελικά προ τριετίας εγκρίθηκε η πίστωση για την οριστική διάσωσή του.
5. Αναστήλωση εξωκλησιού Αγ. Νικήτα:
Η αρμόδια Α’ Εφορεία Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων ενδιαφέρθηκε για τη διάσωση του ναϊδρίου του Αγίου Νικήτα, στη θέση Κουφάρικα (Ποταμού), το οποίο είχε κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο και κοσμείται από αξιόλογες τοιχογραφίες. Για την προστασία του μνημείου τοποθέτησε στέγαστρο, πλην όμως, ελλείψει των σχετικών πιστώσεων, δεν κατέστη δυνατόν να προχωρήσει σε περαιτέρω ενέργειες για τη διάσωση και αναστήλωσή του, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει τελικώς η στέγη του.
Προ του κινδύνου της πλήρους καταρρεύσεως του μνημείου παρενέβη η Εταιρεία και ζήτησε να αναλάβει εκείνη το έργο της διάσωσής του, έλαβε δε τη σχετική έγκριση υπό τον όρο όμως να αναλάβει και το κόστος της αναστήλωσης. Μετά από αυτό, κατόπιν ενεργειών της Εταιρείας, έγινε η αποτύπωση του ναού, εκπονήθηκε η μελέτη αναστήλωσης από τους μηχανικούς Ανδρέα Λουράντο και Δόμνα Κονταράτου, που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους δωρεάν, εγκρίθηκε η μελέτη αυτή από τις αρμόδιες αρχές, έγινε η στερέωση των τοιχογραφιών και ήδη άρχισαν οι εργασίες αναστήλωσης. Στην προσπάθεια αυτή την Εταιρεία συνέδραμαν οικονομικά, μέχρι στιγμής, η Εμπορική Τράπεζα, το Τριφύλλειο Ίδρυμα, το Κληροδότημα Ν. Αρώνη και άλλοι.
Δ. ΑΛΛΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
1. Τάφος Κοσμά Πανάρετου:
To έτος 1992 η εταιρεία επιμελήθηκε την ανακαίνιση και τον καλλωπι σμό του τάφου του ριζοσπά στη βουλευτή της Ιοvίου Πολιτείας Κοσμά Παναρέ του, ο οποίος βρισκό ταν εγκαταλελειμμένος στο νεκροταφείο του Ποταμού.
2.Προτομές Σπυρίδωνος και Μαρίκας Στάη :
Η Εταιρεία ενίσχυσε την πρωτοβουλία του τό τε προέδρου της κοινότητας Κυθήρων Νικ. Θ. Νικηφοράκη να φιλοτεχνηθούν οι προτομές των μεγάλων ευεργετών της κυθηραϊκής νεολαίας Σπυρίδωνος και Μαρίκας Στάη, οι οποίες τοποθετήθηκαν στην κεντρική πλατεία της Χώρας το 1989. Ήταν μια οφειλόμενη απότιση τιμής τόσο προς τον επιφανή κυθήριο πολιτικό, ο οποίος εκτός όλων των άλλων μερίμνησε και για την ίδρυση, το 1921, του Γυμνασίου Κυθήρων, όσο και προς τη σύζυγό του, η οποία διέθεσε το μέγιστο μέρος της περιουσίας της για τη Θεσμοθέτηση υποτροφιών υπέρ των κυθηρίων φοιτητών.
Ε. ΕΚΔΟΣΕΙΣ
Η Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών περιλαμβάνει μεταξύ των σκοπών της και την έκδοση βιβλίων που έχουν σχέση με τα Κύθηρα, και ειδικά με την ιστορία τους. Η εκδοτική δραστηριότητα της εταιρείας ξεκίνησε το 1987 και έχει καλύψει μέχρι τώρα ένα σημαντικό εύρος θεμάτων. Τα βιβλία της Εταιρείας προβάλλουν τον τοπικό πολιτισμό των Κυθήρων και στοχεύουν στη δημοσίευση των πηγών της τοπικής ιστορίας, μαζί με άλλα θέματα που έχουν σχέση με τη λογοτεχνία, τη λαογραφία, την επιστημονική έρευνα, τις παραδόσεις και το γλωσσικό ιδίωμα του τόπου. Εκτός από To βιβλία, κατάλογος των οποίων παρατίθεται, η Εταιρεία προχώρησε στην έκδοση της περιοδικής έκδοσης για τη νεολαία «Κυθηραϊκά Νιάτα», με χορηγία του αείμνηστου Χαρ. Κρίθαρη. To περιοδικό διατίθεται στους νέους και κυκλοφορεί και στην κυθηραϊκή ομογένεια. Μέχρι τώρα έχουν εκδοθεί επτά τεύχη.
Διοικητικό ΣυμΒούλιο (θητεία 2002-2004)
Πρόεδ ρος: Νίκος Κ. Πετρόχειλος
Α’ Αντ/δρος: Εμμανουήλ Π. Καλλίγερος
Β’ Αντ/ δρος: Καίτη Αρώνη-Τσίχλη
Γεν. Γραμματέας: Γαβριήλ Ν. Νικηφοράκης
Ταμίας: Γεώργιος Π. Κασιμάτης
Μέλη: Δημήτριος Λ. Κόμης*
Θ εόδωρος Γ. Κουκούλης
Γεώργιος Ν. Λεοντσίνης
Χαράλαμπος Α. Σούγιαννης
*Απεβίωσε στις 5 Απριλίου 2003 και αντικαταστάθηκε από τη Μαρία Γ. Καρύδη
Διατελέσαντες πρόεδροι της Εταιρείας:
Κωνσταντίνος Σαραντόπουλος 1982-1984
Δημήτριος Λ. Κόμης 1985-2001
Επίτιμος Πρόεδρος: Κωνσταντίνος Σαραντόπουλος
Επίτιμα μέλη:
Χρύσα Μαλτέζου
Εμμανουήλ Αρώνης
Γιάννης Σακελλαράκης
Δημήτρης Κοντομηνάς
Μεγάλος Ευεργέτης:
Χαράλαμπος Κρίθαρης
